„Białość”, czyli stosunkowo niedawny tekst Jona Fosse, pierwotnie opublikowany w 2023 roku, a już teraz dzięki ArtRage ukazujący się u nas w świetnym przekładzie Iwony Zimnickiej, to moja pierwsza okazja do spotkania z twórczością norweskiego noblisty. Na kilkudziesięciu niewielkich stronicach autor opowiada historię pewnego wieczora, jak się okazuje mającego jak najbardziej fantastyczny charakter.

Narrator „Białości” jedzie przed siebie podmiejskimi drogami. Podróżuje bez celu, motywuje go wyłącznie nuda. Skręca w prawo, skręca w lewo, ląduje w lesie. Samochód zakopuje się w jednej z zasp. Nadchodzi mrok, a narrator, o którego życiu dowiadujemy się niewiele, wychodzi z pojazdu, by poszukać pomocy. A może po to, by dalej iść naprzód? Poszukiwać sensu, albo mierzyć się z jego brakiem?

Skojarzenia z „Zamkiem” Franza Kafki są oczywiste i jak najbardziej wskazane. Od tamtej powieści tekst Fosse różni jednak przede wszystkim bardzo konkretna, osobowa obecność czegoś więcej, wyższego porządku, który u Kafki pozostawał wyłącznie w sferze złudzeń i rozczarowań. W zimowym lesie na narratora czeka biała postać, świetlisty duch. Być może dobry, być może szatański („anioły zła są też aniołami światła”, jak przypomina sobie bohater). Czasem zbliżający się, wręcz dotykalny, czasem ulotny, rozpływający się w mroku i mgle. Wreszcie zastępowany przez inne kluczowe dla narratora postacie.

„Białość” łatwo czytać jako metaforę życia. Życia toczącego się siłą rozpędu, w wyniku przypadkowych decyzji, których łatwo żałować, a nie sposób zrozumieć. Autor zdaje się nas przekonywać, że gdzieś na losowo generowanej ścieżce drodze czeka na nas mistyka. Duchowa obecność, która bywa nieuchwytna, niekiedy wyraża się w bliskich, a w innych chwilach znika jak szalona wizja.

„Białość” to z pewnością tekst nie dla każdego, wymagający cierpliwości przy lekturze niejednoznacznych, monotonnych scen. Przy pewnym zaangażowaniu czytelniczym potrafi jednak autentycznie zahipnotyzować. I zmusić do zastanowienia, na ile własne kroki w głąb lasu podejmujemy świadomie.