Wśród wydawanych regularnie przez Zysk i S-kę pozycji nawiązujących do Tolkienowskiego świata znalazły się już wznowienia oryginalnych tekstów Brytyjczyka, ukazujące się po raz pierwszy tomy „Historii Śródziemia” opracowane przez jego syna, a także rozmaite książki napisane przez innych autorów. Wznowiony właśnie (poprzednio wydany w Polsce przez Amber) „Atlas Śródziemia” Karen Wynn Fonstad zajmuje na tej liście pozycję szczególną. Zawiera blisko sto barwnych map, od ogólnych rzutów przedstawiających świat tuż po stworzeniu, przez mapki kontynentów, krain geograficznych i łańcuchów górskich, po szkice ruchów wojsk na polach bitewnych, osad, a nawet poszczególnych budynków (np. domu Toma Bombadila!). To jednak dalece nie wszystko. Amerykańska kartografka dołączyła do mapek i szkiców bogate opracowania dotyczące historii Śródziemia, a zwłaszcza jej aspektów geograficznych. Sięgają one od ogólnych uwag o geologii i klimacie Tolkienowskich kontynentów, przez opisy poszczególnych regionów i ich historii, aż do szczegółowej analizy tras pokonywanych przez bohaterów „Hobbita” czy „Władcy Pierścieni”, wraz z odpowiednim kalendarium i oszacowaniami szybkości przemieszczania się poszczególnych podróżników.

Iście fanowskie zaangażowanie, poparte głęboką merytoryczną wiedzą pozwoliło Fonstad stworzyć niezwykły podręcznik fantastycznej geografii. Znajdziemy w nim choćby rozważania o skałach występujących w poszczególnych pasmach Gór Mglistych, czasem oparte na minimalnych, wątłych wskazówkach pochodzących z opublikowanych tekstów czy notatek, ale jednocześnie zinterpretowane przy pomocy współczesnej wiedzy geologicznej. Tolkien zapewne nie miałby pojęcia o wielu omawianych przez autorkę aspektach stworzonego przez niego świata, ale niewątpliwie fakt, że zostały tak szczegółowo „zbadane”, bardzo by go ucieszył!

Z uwagi na często encyklopedyczny charakter przedstawianych wiadomości systematyczna lektura książki Fonstad zdecydowanie zainteresuje wyłącznie tych, którzy dzieła Tolkiena już przeczytali. Jednocześnie atlas można podsunąć czytelnikowi czy czytelniczce, którzy pierwszy raz zaprzyjaźniają się na przykład z „Hobbitem”. Z pewnością chętnie spojrzą na wizje Samotnej Góry czy Miasta nad Jeziorem. Zamieszczone w książce mapy są niemal „namalowane”, co ma swój nieodparty urok, ale czasami, także z uwagi na dobór kolorystyki, wpływa nieco negatywnie na czytelność. Tłumaczenie Pauliny Braiter korzysta z wyborów Cezarego Frąca (podobnie zresztą jak przekłady wydanych już tomów Historii Śródziemia), co reprezentantom starszego pokolenia, wychowanym na Marii Skibniewskiej, jak niżej podpisany, może sprawiać pewien dyskomfort. Świszczowy Wierch to jednak nie to samo co Wichrowy Czub – choć na mapce oba wzniesienia wyglądają analogicznie…